De werkwijze van ons ecologisch adviesbureau
Natuurbalans is op diverse gebieden actief. Tijdens het veldonderzoek gebruiken we bekende hulpmiddelen, zoals zicht, geluid, schepnetten en fuiken. Maar ook moderne hulpmiddelen hebben hun intrede gedaan, zoals dataloggers, environmental DNA (e-DNA) en actieve en passieve zenders. Hieronder ziet u Natuurbalansers aan de slag in het veld of bij de verwerking van de verzamelde gegevens.
Dassenonderzoek
In een dijk bevonden zich burchten van dassen. De omvang en het gebruik van deze verblijfplaatsen is nader onderzocht. De medewerker van Natuurbalans zat er met z’n neus bovenop.
Knoflookpad op pad
Voor het opstarten van een kweekprogramma Knoflookpad, zijn adulte dieren tijdens hun trek naar het voortplantingswater afgevangen. Het lange scherm langs het ven is dagelijks gecontroleerd op vangsten van knoflookpadden. De ‘bijvangsten’, van bruine kikker tot rugstreeppad, zijn direct in het aanliggende water uitgezet: bestemming bereikt!
Voor het vaststellen van amfibieën, zoals knoflookpad, zorgen fuiken voor een goede bemonstering.
Knoflookpad zoeken
Muizen
Het inventariseren van deze kleine zoogdieren vereist de inzet van inloopvallen. De dieren worden levend gevangen en weer vrijgelaten. Op de foto staat een val in een leefgebied van de waterspitsmuis. Deze soort leeft op de grens van water en land en vereist specifiek onderzoek.
Flora
In kaart brengen van de flora van een kalkgrasland in Limburg.
Mooie locatie en een heldere rapportage over het voorkomen van bijzondere plantensoorten.
Tapijtloper ligt uit voor reptielen
Aanbieden van verstopplaatsen blijkt een goede manier te zijn om reptielen te inventariseren. De dieren benutten de tapijttegels en zijn zo makkelijk op te sporen in het gebied. Hazelwormen en zoals op de foto getoonde gladde slang worden zo efficiënt in kaart gebracht.
Passieve zendertechnologie (pit-tags)
Bescherming van soorten vraagt om ecologische kennis en antwoorden op allerlei vragen, zoals:
-
‘Waar houden dieren zich bij voorkeur op?’
-
‘Hoe groot is hun leefgebied?’
-
‘Waar liggen deelleefgebieden?’
-
‘Welke afstanden leggen dieren af?’
Verborgen levende dieren vragen extra aandacht. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van passieve zendertechnologie met zogeheten pit-tags. Pit-tags (batterijloos) gaan levenslang mee, geven een uniek signaal af en zijn zeer klein: een glazen buisje met een doorsnede van 1-2 mm en een lengte van 10-12 mm.
Voor het opsporen van met pit-tag uitgeruste knoflookpadden wordt gebruik gemaakt van een mobiele antenne. Knoflookpadden die tot 70 cm onder de grond zitten, zijn met de antenne op te sporen. Voor de gezenderde zalmachtigen heeft Natuurbalans-Limes Divergens met partners antennestations ontwikkeld die in de Geul zijn geplaatst. Gezenderde vissen registreren zich automatisch op het moment dat ze door het zenderraamwerk zwemmen. Automatisch wordt de unieke pit-tagcode uitgelezen en via internet op een server opgeslagen. De pit-tags zijn hierdoor op afstand uitleesbaar.
Actieve zendertechnologie
Door miniaturisering van technologie zijn actieve zenders tegenwoordig beschikbaar met een gewicht van 0,3 tot 0,8 g. Deze zenders hebben een kleine batterij die 3 tot 6 weken meegaat. Dergelijke zenders zijn geschikt om bijvoorbeeld op grote vliegende insecten of op vleermuizen aan te brengen.
Met behulp van een antenne zijn de dieren tot op een afstand van circa 500 tot 1000 meter op te sporen. In 2014 heeft Natuurbalans-Limes Divergens met actieve zenders onderzoek uitgevoerd naar de homerange van het vliegend hert.
Environmental DNA (e-DNA)
Bij dagelijkse activiteiten laten dieren erfelijk materiaal achter in het milieu. Dit noemen we environmental DNA (e-DNA). Soms kan dit materiaal (haren en uitwerpselen) rechtstreeks tot een soort gedetermineerd worden. Het materiaal kan voor het blote oog onzichtbaar of onherkenbaar zijn. Met een watermonster is de aan- of afwezigheid van een soort echter ook vast te stellen.
In samenwerking met een Deense universiteit heeft Natuurbalans een e-DNA marker ontwikkeld voor de Aziatische modderkruiper (Misgurnus anguillicaudatus). De Aziatische modderkruiper is een invasieve exoot en een potentiële bedreiging voor de inheemse visfauna.
e-DNA biedt een aantal voordelen:
-
Het e-DNA wordt uit het water gefilterd; dieren vangen is niet meer nodig.
-
Met specifieke e-DNA-soortmarkers, levert de e-DNA-methode een foutloze determinatie van de soort op.
-
Ook aan watergebonden soorten die in lage dichtheid voorkomen en met andere inventarisatietechnieken moeilijk zijn op te sporen, kan aan- of afwezigheid met e-DNA betrouwbaar worden vastgesteld.
